Vision

2.1 Inleiding

In dit hoofdstuk staan veranderingen van bedrijven centraal. We geven een beeld van veranderingen die op dit moment in bedrijven plaatsvinden onder invloed van ontwikkelingen in de maatschappij en in de bedrijfssectoren. Verder laten we zien op welke wijze bedrijven doelbewust veranderingen in hun organisatie kunnen doorvoeren en daarbij tegelijkertijd de mogelijkheden van informatietechnologie (IT) optimaal benutten. Een doelbewuste verandering noemen we een transformatie.

Afbeelding 2.1 De onderwerpen van verandering bij bedrijven.

Bij de veranderingen en transformaties komt een aantal aspecten aan de orde:

De omgeving
De belangrijkste motieven om over te gaan tot transformaties ontleent een bedrijf aan ontwikkelingen in zijn omgeving. Maatschappelijke ontwikkelingen op economisch, sociaal, en cultureel terrein zijn van invloed op alle bedrijven en geven op gezette tijden aanleiding tot aanpassing. Andere redenen voor transformatie komen voort uit specifieke ontwikkelingen per bedrijfstak of sector. Bedrijven hebben in hun sector te maken met veranderingen bij afnemers en leveranciers en bij concurrenten en partners. De mensen in een bedrijf kunnen de ontwikkelingen in de omgeving opvatten als bedreigingen waarop zij moeten inspelen, maar ook als kansen die zij kunnen benutten. De bedrijfsvoering
Een bedrijf speelt in op de ontwikkelingen in zijn omgeving door de interne en externe bedrijfsvoering aan te passen. Dat is de wijze waarop het bedrijf zijn bedrijfsprocessen bestuurt en uitvoert, en omgaat met zijn klanten en leveranciers. Veranderingen in de bedrijfsvoering betreffen onder andere:

• de scope van het bedrijf, dat zijn de produkten of diensten die het bedrijf op de markt aanbiedt;
• het externe netwerk van het bedrijf, dat zijn de afzetkanalen en het soort klanten waar het bedrijf zich op richt en de inkoopkanalen en de leveranciers waar het bedrijf grondstoffen, energie en diensten inkoopt;
• de wijze van besturen en uitvoeren van de bedrijfsprocessen.

De inrichting
Een bedrijf realiseert veranderingen in de bedrijfsvoering door aanpassing van de inrichting. De inrichting is de ordening van mensen en middelen die gezamenlijk de bedrijfsprocessen besturen en uitvoeren. Bedrijfsvoering en inrichting vormen samen de organisatie van het bedrijf. Met hun kennis, vaardigheden en ervaring staan mensen centraal in de organisatie. Hun visie en creativiteit vormen de belangrijkste bijdragen aan de bedrijfsvoering.
Voor wat betreft de middelen maken we onderscheid tussen IT-middelen en overige middelen. De overige middelen bestaan uit materiële middelen, zoals gebouwen en machines en uit immateriële middelen, zoals financiële middelen en op papier vastgelegde bedrijfsgegevens. IT-middelen bestaan uit apparatuur, zoals computers, netwerken, werkstations en printers, en ook uit immateriële middelen zoals programmatuur en elektronisch opgeslagen gegevens. Mensen en middelen vormen het ‘kapitaal’ van het bedrijf.

Rol van IT bij transformaties
De groeiende toepassing van IT brengt met zich mee dat IT-middelen een steeds groter deel van de inrichting van het bedrijf gaan vormen. IT biedt vooral ondersteuning op het gebied van gegevensopslag en gegevensverwerking, communicatie tussen mensen en besturing van processen. IT is een hulpmiddel bij het doorvoeren van transformaties. Met IT kunnen bedrijven hun bedrijfsvoering verbeteren en vernieuwen. Zo helpt IT bedrijven in te spelen op ontwikkelingen in hun omgeving, nieuwe produkten en diensten te introduceren, de afzetmogelijkheden te vergroten, de klant meer service te bieden, beter samen te werken met andere bedrijven en omzet en winst op peil te houden of zelfs te laten groeien.

De veranderingsbenadering
De groeiende toepassingsmogelijkheden van IT noodzaken een bedrijf in de benadering van veranderingsprocessen expliciet aandacht te besteden aan IT. Het is steeds meer nodig om bij een transformatie de wijzigingen in de bedrijfsvoering, de menselijke organisatie en de toepassing van IT als één geheel te plannen en te realiseren.
Steeds meer veranderingen in de bedrijfsvoering zijn alleen maar mogelijk door toepassing van IT. Toch blijft IT bij transformaties slechts één van de middelen. Ook de overige middelen en vooral de mensen verdienen aandacht, want nieuwe IT heeft vaak grote gevolgen. Zo leidt transformatie met IT enerzijds tot een vraag naar mensen met andere kennis en vaardigheden, zowel voor de nieuwe bedrijfsvoering als voor het beheer en onderhoud van de nieuwe IT. Anderzijds valt de behoefte aan mensen met beschikbare maar achterhaalde kennis en vaardigheden weg. Een verantwoorde strategie zal daarom gericht zijn op de tijdige ontwikkeling van nieuwe kennis en vaardigheden door omscholing van beschikbare medewerkers en door tijdige ontwikkeling van kennis en ervaring met de nieuwe IT.

In de volgende paragrafen gaan we dieper in op diverse aspecten van de transformatie van bedrijven met behulp van IT. In paragraaf 2.2 komen maatschappelijke trends aan de orde die voor bedrijven aanleiding kunnen zijn voor transformaties. In paragraaf 2.3 geven we voor een aantal belangrijke bedrijfssectoren een overzicht van de veranderingen die op dit moment plaatsvinden. Ook de rol die IT hierbij speelt, wordt belicht. In paragraaf 2.4 behandelen we een aantal trends op het gebied van veranderingen in de interne organisatie van bedrijven. De paragrafen 2.5, 2.6 en 2.7 geven een aantal adviezen hoe bedrijven kunnen omgaan met de transformatie van hun organisatie in combinatie met een groeiende toepassing van IT. In paragraaf 2.8 volgt een conclusie.