Automatisering: vloek of zegen?

Door de snelle miniaturisatie in de micro-elektronica, in gang gezet door de ruimtevaart, bezitten sommige spelletjes al meer rekenkracht en meer geheugen dan mij nog geen twintig jaar geleden ter beschikking stonden om mijn proefschrift af te ronden. De computerspelletjes zijn grofweg in drie categorieën te verdelen: slimheidsspelletjes, geheugenspelletjes en behendigheidsspelletjes.

Tot de slimheidsspelletjes behoort de schaakcomputer. De legitieme vraag hierbij is: gaat het bij schaken erom, samen een spel te spelen of is het een competitie in menselijke slimheid? Tegen dat laatste waarschuwt Krishnamurti keer op keer: 'Vergelijk jezelf niet met anderen; dat leidt alleen maar tot afgunst en frustratie.' Zouden wij met een schaakcomputer nu gefrustreerd worden door de vergelijking met een onbezield stuk ijzer?

Met de geheugenspelletjes krijg ik hetzelfde gevoel als Hermann Hesse bij de kruiswoordpuzzels. De één zit een probleem te maken dat de ander gaat oplossen, alsof er geen leukere tijdsvernietigingsprocessen zijn te bedenken.

Behendigheidsspelletjes, vooral die met een snelheidsfactor, doen mij keer op keer versteld staan. Bij de spelers van zulke spelletjes ruik je het adrenaline-niveau stijgen en de hitsigheid in de denkende geest neemt proporties aan die niet betamelijk zijn voor een redelijk wezen.

Wat deze spelletjes gemeen hebben is de isoleringstendens. Ik bedoel hiermee dat wij voortaan spelletjes kunnen doen zonder tegenspeler van vlees en bloed, hetgeen in de mode is gekomen vanaf het walkman-tijdperk. Lekker ons eigen plekje in de schepping zonder het risico te lopen in contact te geraken met onze medeschepselen. Voor de ouders is het best makkelijk, die kunnen hun eigen gang gaan. Voor het kind lijkt het aantrekkelijk, er kan worden gescoord zonder de angst voor publieke nederlaag en bij verlies beginnen we weer opnieuw, opnieuw, opnieuw. Het schijnbaar aantrekkelijke ligt in de eindeloze herhaling binnen het bekende, binnen het begrensde denkkader van de uitvinder. Dat lijkt leuk, maar in feite wordt steeds dezelfde groef in de grammofoonplaat doorlopen, totdat de mens zich stierlijk verveelt en beseft dat zijn wezenlijke onbegrensdheid niet past in een beperkt spelletje.

Automatisering: vloek of zegen? Zijn computerspelletjes bevorderlijk voor de geestelijke volksgezondheid? Voelt u de zuigkracht van dergelijke spelletjes? Denkt u dat de computerspelletjes ons zullen leiden tot werkelijk inzicht? Zou de eventuele schoonheid achter deze spelletjes opwegen tegen de verslaving? Wat denkt u?

Waarom expliciet aandacht geschonken aan computerspelletjes, zult u zich afvragen. Omdat sommige zogenaamd serieuze informatiesystemen door ons op dezelfde manier worden gebruikt als bovengenoemd speelgoed. Op zich is spelen geweldig, immers de gehele schepping is een groots Spel. Doch daar waar het spel wordt vertroebeld met macht slaat de zuigkracht toe. Let u zelf eens op de attitude waarmee u uw informatiesystemen gebruikt.